Volgend concert

Tijdens de coronaperiode kwam de wereld knarsend tot stilstand. De schaal van ons bestaan raakte op veel manieren danig ingeperkt, en het effect van de pandemie bracht wereldwijd discussies op gang over ons bestaan van vóór corona. Over het mondiale consumptiepatroon (de verspillende patronen, de infrastructuur en logistiek die daarvoor nodig zijn, de mentaliteit die eraan ten grondslag ligt) en de gevolgen daarvan voor de planeet en voor ons als mensen. Een soortgelijk achter-de-oren-krabben ontstond over de manier waarop we met onszelf omgaan, binnen families, en binnen de samenleving in wijken, steden, landen. In allerlei opzichten dwong Corona ons tot een pas-op-de-plaats, en tot heroverwegen en misschien (hopelijk?) zelfs herijken. Met dit programma willen we aandacht geven aan de zaken die ons tijdens de stilte die corona ons oplegde, bezighielden. Omdat we snel geneigd zijn nieuwe inzichten te vergeten zodra de vaart der volkeren ons weer meesleurt. We bundelen hiertoe de krachten van twee kamerkoren die in wisselende combinaties zullen zingen. Tevens is er een rol weggelegd voor een kinderkoor.

De kern van het programma wordt gevormd door twee monumentale en belangwekkende composities, die beide over genoemde thema’s gaan, maar er vanuit verschillend perspectieven naar kijken.

Raua Needmine (Curse upon Iron, 1972), van Veljo Tormis is een indringend, rauw en energiek werk voor koor en Shamaan-trommel, dat deels is gebaseerd op oude teksten uit de Finse mythologie (de Kalevala) in combinatie met nieuwere Estse poëzie. Met deze compositie vraagt Tormis op onontkoombare wijze aandacht voor onze relatie met de natuurlijk bronnen, en wijst hij erop dat alles wat de mens creëert zich tegen hem kan keren als het niet gebeurt met respect voor de levende planeet.

In 1968 werd de aarde voor het eerst door mensen vanaf de maan gefotografeerd. We zien een nietig, kwetsbaar, blauw balletje in een onmetelijk groot heelal. Dit beeld inspireerde Alec Roth tot het schrijven van Earthrise (2009), een episch werk voor meerdere bezettingen, waarin hij teksten uit de bijbel aanwendt die ons wijzen op het belang van goed rentmeesterschap. Earthrise is daarmee echter geen religieus stuk; het laat zien dat juist de mens, en de mens alleen, de verantwoordelijkheid heeft voor het beheer van de planeet. We voeren het werk in dit programma uit in de bezetting voor dubbelkoor en strijkers.

We vullen het programma aan met een aantal werken die eveneens onze relatie tot de natuur en tot elkaar aan de kaak stellen. To see a World van Sven David Sandström handelt op een ingetogen manier over de tegenstelling die we als mensen creëren (rijkdom tegenover armoede, de elite tegenover de kansarmen) en nodigt het publiek uit om de kwetsbare schoonheid en balans in de natuur weer te herkennen. Sandström schaart zich daarmee naast Tormis wat betreft thematiek, maar in een volkomen contrasterend idioom. Van Pēteris Vasks zingen we een aantal Klusas dziemas (silent songs) die handelen over afscheid. Met deze weinig uitgevoerde, maar bijzondere en sfeervolle werken staan we stil bij de mensen die als gevolg van pandemie niet meer onder ons zijn. Aussi bas que le silence uit de Figure Humaine van Francis Poulenc laat ons horen wat overblijft als het schone verdwijnt. De Cantate de la Paix van Darius Milhaud (met medewerking van het kinderkoor) roept op tot vrede en tot een humanere omgang met elkaar. In Mille Regrets reflecteert Eve de La aan de hand van een persoonlijke ervaring op de toegenomen afstand en eenzaamheid die voor velen het gevolg was van de pandemie.

De teksten van al deze muziekstukken zijn niet van het laatste jaar: ze werden reeds tien tot enige duizenden jaren vóór de coronacrisis geschreven, hetgeen onderstreept dat we ons als mensheid al erg lang bewust zijn van de gevolgen van ons handelen. We combineren de oude teksten in dit programma daarom ook juist met heel recente gedichten van Claartje Chajes, ontstaan tijdens de coronatijd. Claartje schrijft poëzie in nauwe relatie tot de belevenis van de mensen in haar omgeving, en is onder andere bekend van haar Amsterdamse Poëtische Buurtatlas. Een aantal van de gedichten zal door de kinderen van het kinderkoor worden voorgedragen – want zij zijn het tenslotte die de planeet van ons overnemen.